Przyszedł na świat w Zagórzu koło Dąbrowy Górniczej jako syn Józefa, przemysłowca i powstańca styczniowego oraz Pelagii ze Skibińskich. Do gimnazjów uczęszczał kolejno w Piotrkowie Trybunalskim i Łodzi. W 1894 roku, po zdaniu matury, podjął decyzję o rozpoczęciu studiów lekarskich. Studiował w Kijowie, Zurychu i Berlinie, gdzie też w 1898 roku obronił rozprawę na stopień doktora medycyny. Dyplom nostryfikował nieco później w Kijowie, by móc otworzyć praktykę lekarską w rodzinnej miejscowości. Przez parę miesięcy pracował jako lekarz fabryczny w Dąbrowie Górniczej. Potem zdecydował się na studia uzupełniające w Paryżu, Krakowie i Wiedniu. Od 1901 roku przebywał na stałe w Krakowie, gdzie uzyskał asystenturę w Zakładzie Patologii Ogólnej i Szczegółowej UJ kierowanym podówczas przez prof. Karola Kleckiego. W 1902 roku przystąpił do egzaminów by otrzymać tytuł doktora wszech nauk lekarskich. W 1905 roku został zastępcą profesora, a w rok później habilitował się z patologii ogólnej i doświadczalnej oraz uzyskał zatwierdzenie docentury. W 1907 roku powierzono Wrzoskowi wykłady z propedeutyki lekarskiej. Od 1910 roku wykładał także historię medycyny i zaczął organizować zbiory starodruków medycznych oraz zabytkowych medali z myślą by w oparciu o tę kolekcję zorganizować muzeum historii medycyny. W 1912 roku uzyskał etat profesora nadzwyczajnego UJ. W 1913 roku Wrzosek przeniósł się na Wydział Filozoficzny UJ, gdzie w latach 1915-1918 pełnił obowiązki kierownika Zakładu Antropologii. Podczas I wojny światowej służył w armii austriackiej by później, od grudnia 1918 roku wstąpić w szeregi odrodzonego Wojska Polskiego. Przeniósł się wówczas do Warszawy, gdzie został mianowany szefem Sekcji Naukowej w Departamencie Sanitarnym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Jednocześnie Senat i Rada Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego powołały go na kierownika Katedry i Zakładu Patologii Ogólnej i Doświadczalnej. W 1919 roku Wrzosek przeszedł do rezerwy. W 1920 został zaproszony przez nowo utworzony Wydział Lekarski Uniwersytetu Poznańskiego. Tu w latach 1920-1923, pełniąc godność dziekana, walnie przyczynił się do rozbudowy najmłodszego wówczas polskiego uniwersytetu. Mimo tak licznych obowiązków administracyjnych, w okresie międzywojennym należał Wrzosek do najaktywniej działających historyków medycyny i to zarówno na polu dydaktyki, jak i nauki, wykazując się nie tylko dużą wiedzą, ale wręcz niespożytą energią, biorąc sobie za cel stworzenie podstaw dla nowego przedmiotu uniwersyteckiego. Już w 1924 roku głównie jego staraniem zostało założone nowe czasopismo – „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, wychodzące naprzeciw potrzebom polskiego środowiska historyków i teoretyków medycyny. Równocześnie Wrzosek angażował się w prace Zakładu Antropologii, który stworzył i którym kierował począwszy od 1921 roku. W oparciu o jego zespół stworzył podwaliny pod „Przegląd Antropologiczny”, pierwsze tej klasy czasopismo poświęcone w całości problematyce antropologicznej na ziemiach polskich. Łącząc w sobie pasje historyczne i antropologiczne wspólnie ze swym asystentem Michałem Ćwirko-Godyckim w latach 1925-29 prowadził pierwsze tak rozległe badania cmentarzyska kultury łużyckiej w miejscowości Łaski. W 1932 roku rozpoczął regularne wykopaliska na Ostrowie Lednickim, natomiast latach 1933-35 prowadził Wrzosek badania archeologiczne w Katedrze Gnieźnieńskiej. W latach 1935-1939 kierował też zastępczo Zakładem Historii Medycyny na Uniwersytecie w Wilnie. Wybuch wojny gwałtownie przerwał zwykłe nurty pracy, lecz nie oznaczał końca działalności dydaktycznej i naukowej. Z zwykłą dla siebie determinacją zaangażował się w organizację tajnego nauczania. Okupację przeżył wraz z rodziną w Warszawie, gdzie współorganizował, a następnie był jednym z głównych animatorów funkcjonowania Wydziału Lekarskiego Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich, będącego faktyczną kontynuacją przedwojennej uczelni poznańskiej. W 1945 powrócił do Poznania, by odbudować zdewastowany przez okupanta niemieckiego Zakład Historii i Filozofii Medycyny i Zakład Antropologii. We wrześniu 1947 roku Wrzosek został przeniesiony w stan spoczynku. Jako oficjalny powód takiej decyzji podano przekroczenie wieku emerytalnego, chociaż dla nikogo nie było tajemnicą, że prawdziwe podłoże leżało w zmieniającej się sytuacji politycznej. Zdołał doprowadzić do wznowienia wydawania „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” i „Przeglądu Antropologicznego”. Były to jednak ostatnie chwile względnej swobody działania. Rok 1948 oznaczał faktyczną likwidację katedr historii i filozofii medycyny z jednoczesnym wstrzymaniem wykładów z tych przedmiotów. Nadeszła epoka stalinizmu i przymusowa dla wielu uczonych bezczynność. O Wrzosku przypomniano sobie dopiero w 1957 roku, kiedy na fali tzw. październikowych przemian przywrócono przedmiot historii medycyny. Poproszony o powrót w mury uczelni poznańskiej nie wahał się ani chwili. Miał wówczas 82 lata i mocno nadszarpnięte zdrowie. Dlatego też po dwóch latach musiał, tym razem ostatecznie, pożegnać się z uczelnią, której poświęcił tyle lat swojego życia. Zmarł w sześć lat później. Żonaty z Marią Dąbrowską, z którą miał córkę Ludmiłę (zamężną – Krakowiecką).

Adam Wrzosek pozostał w pamięci jako jeden z najwszechstronniejszych badaczy przeszłości medycznej w Polsce. Był autorem licznych artykułów i wystąpień zjazdowych, tyczących zarówno historii i filozofii medycyny, jak i propedeutyki lekarskiej oraz etyki, a także antropologii i etnografii. Nie mniej ważną, mającą swe stałe miejsce w rozwoju polskiej medycyny częścią dorobku badawczego Wrzoska stanowią prace z zakresu patologii. W sumie stanowi to blisko 500 pozycji bibliograficznych. Do dnia dzisiejszego Wrzosek uchodzi za jednego z najwybitniejszych znawców dorobku naukowego Jędrzeja Śniadeckiego, którego osobie poświęcił szereg prac, w tym także tę o charakterze monograficznym (A. Wrzosek: Zarys życia Jędrzeja Śniadeckiego i krótki rozbiór jego «Teoryi jestestw organicznych», Poznań 1905 oraz Jędrzej Śniadecki. Życiorys i rozbiór pism, Kraków 1910, t. 1 i 2). Spod jego pióra wyszły znakomite monografie poświęcone Ludwikowi Bierkowskiemu, Tytusowi Chałubińskiemu i Karolowi Marcinkowskiemu, które gruntowały pozycję Wrzoska, nie tylko jako wybitnego biografa, lecz także uczonego potrafiącego krytycznie i twórczo spojrzeć na historię nauki. Był też autorem szeregu prac źródłowych i opracowań materiałów archiwalnych, jak również artykułów popularyzujących wiedzę historyczno-medyczną. Kanoniczną stała się Bibliografia antropologii polskiej do roku 1955 włącznie polskiej (PWN 1959), która do dnia dzisiejszego służy badaczom.Wrzosek był założycielem Polskiego Towarzystwa Antropologicznego i Towarzystwa Historii Medycyny, a także członkiem Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania. Miał członkostwo Polskiej Akademii Umiejętności i Akademii Nauk Lekarskich.

Ryszard W. Gryglewski

Bibliografia:

Tadeusz Bilikiewicz: Adam Wrzosek (1875-1965). Wspomnienie pośmiertne. Archiwum Historii i Filozofii Medycyny 1966, t. 29, z. 1-2, s. 1-34.

Zenon Maćkowiak, Michał Musielak: Adam Wrzosek: Życie i działalność. Poznań 2000.

Roman Meissner: Wrzosek Adam. Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku. Warszawa 1994, t. 1, z. 2.