Bolesław Skarżyński (1901-1963)

Przyszedł na świat jako syn Karola, utalentowanego wiolonczelisty i nauczyciela muzyki, oraz Bronisławy z Biegańskich. Naukę gimnazjalną odbywał w krakowskich gimnazjach im. Jana Sobieskiego i im. Jana Kochanowskiego. W 1920 roku zdał maturę i zdecydował się na studia medyczne. W latach 1921-27 uczył się na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, uzyskując stopień doktora medycyny. Jeszcze w trakcie studiów interesował się bliżej naukami podstawowymi. Dlatego też już od 1923 roku pełnił obowiązki asystenta w Zakładzie Fizjologii UJ. W 1927 roku, zaraz po uzyskaniu stopnia doktorskiego, rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym UJ, dążąc do uzupełnienia swojego wykształcenia o solidne podstawy z chemii. Studia ukończył w 1931 roku. Równocześnie pracował już w Zakładzie Chemii Lekarskiej UJ. W 1938 roku habilitował się na Wydziale Lekarskim UJ. Dzięki stypendium naukowemu im. Potockich, tuż przed wybuchem II wojny światowej mógł wyjechać do Szwecji, gdzie danym mu było współpracować z laureatem nagrody Nobla, Hansem von Eulerem-Chelpinem. W 1943 roku Skarżyński otrzymał stopień docenta uniwersytetu w Sztokholmie. Zimą 1944 wyjechał do Edynburga, gdzie na Polskim Wydziale Lekarskim powierzono mu prowadzenie wykładów z chemii fizjologicznej. W 1946 roku powrócił do Krakowa. Tu po śmierci prof. Leona Marchlewskiego objął kierownictwo Zakładu Chemii Lekarskiej UJ. W 1948 roku Bolesław Skarżyński otrzymał profesurę nadzwyczajną, a w 1954 roku mianowano go profesorem zwyczajnym Akademii Medycznej w Krakowie. Od 1952 był członkiem korespondentem, a od 1961 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Zmarł przedwcześnie w 1963 roku.

 

Bolesław Skarżyński był jednym z najbardziej utalentowanych uczonych swojego pokolenia. Jego badania nad estradiolem, mechanizmem przemiany karotenu w witaminę A czy analiza widm absorpcyjnych witaminy C  oraz prace nad układami flawonu należały do pionierskich w skali światowej. Należał do ścisłej czołówki badaczy tworzących podstawy biochemii schorzeń nowotworowych, współautorem znakomitej monografii: Biochemia nowotworów (1942). To również zespołowi krakowskich naukowców kierowanym przez Skarżyńskiego przypadło w udziale odkrycie transkobolaminy.

 

W poważnym stopniu przyczynił się do reaktywowania nauczania historii medycyny w Akademiach Medycznych w kraju, a także współtworzył Towarzystwo Historii Medycyny. Był autorem szeregu prac o charakterze historycznym i biograficznym. Wśród nich znajdowała się monografia O Jędrzeju Śniadeckim (1955), stanowiąca swoiste podsumowanie wieloletniego zainteresowania życiem i dorobkiem twórcy podstaw nowoczesnej chemii w Polsce. Był autorem kilkunastu biogramów w tym m. in. Napoleona Nikodema Cybulskiego, Kazimierza Funka i Iwana Pawłowa. Zajmował się również dorobkiem naukowym Władysława Biegańskiego. Napisał rozdział pt. Nauki medyczne, który znalazł się w książce Dziesięć lat rozwoju nauki w Polsce Ludowej (1956). Dwutomowa praca zbiorowa Sześćsetlecie medycyny krakowskiej (1963-1964), pierwsza tak obszerna monografia historii medycyny w Krakowie, jaka ukazała się drukiem po wojnie, powstała w dużej mierze dzięki jego determinacji.

 

Ryszard W. Gryglewski

 

Bibliografia: Stanisław Konopka: Prof. dr med. Bolesław Skarżyński, „Archiwum Historii Medycyny” 1963, t. 26, z. 1-2